Plastic Fantastic

We worden overspoeld met kunststoffen en het lijkt wel of het steeds meer wordt

In dit artikel neem ik de lezer mee naar de wonderlijke wereld van plastic of de andere benaming kunstsof. Dit laatste woord dekt eigenlijk de lading het best. Namelijk kunstmatig gefabriceerde stoffen. De uitvinding van het eerste kunststof werd gedaan door de, in Amerika wonende Belg ,Leon Baekeland die in 1908 Bakeliet uitvond. Tot aan de jaren 50 zijn hier vele voorwerpen mee vervaardigd. Vrij snel daarna kwam Nylon als materiaal op de markt. Na 1945 ging het hard met de ontwikkeling van kunststoffen zoals we die nu kennen.

Waarom zijn kunststoffen zo populair?

De ontwikkelingen en en populariteit van kunststoffen loopt synchroon met de vondst van steeds meer aardolie, dat de basis vormt in de productie. Door een kraakproces worden grote molecuulketens gebroken in kleinere waardoor propeen en etheen ontstaat. De bouwstoffen om polymeer strengen te maken dat uiteindelijk een kunststof oplevert. Deze nieuwe materialen kunnen verschillende eigenschappen hebben zoals: lichtgewicht, sterk, slijtvast, vormbaar, elektrisch isolerend en in elke kleur leverbaar. De combinatie van grondstof ,prijs en oneindige mogelijkheden heeft er voor gezorgd dat we in een kort tijdsbestek van 70 jaar overspoeld zijn met kunststoffen.

Waardeloos materiaal

Kunststoffen zijn zo goedkoop te produceren dat ze steeds meer als een waardeloos materiaal worden gezien.

Je ziet dat kunststoffen veel worden ingezet in producten die niets mogen kosten en waar prijs leidend is zoals in speelgoed, draagtassen, prularia en gebruiksvoorwerpen. Een materiaal dat we na een zeer korte levenscyclus weer weg gooien dus. Deze manier van denken doet het materiaal geen recht omdat de levensduur wel honderdvoudig kan zijn. Kunststoffen zijn ook niet ver definitie slecht, mits ze goed te recyclen zijn in een gesloten keten.

Daarnaast hebben ze eigenschappen die met geen enkel ander materiaal te vergelijken zijn en zo toepassingsgebieden hebben die niet op een andere manier te realiseren zijn. Helaas zijn we op een punt aangekomen dat de huidige lage olieprijzen zo laag is dat het goedkoper is om nieuwe plastics te maken dan ze te recyclen. Er ontstaan nu een overschot aan ingezameld plastics die verbrand dreigen te worden in plaats van gerecycled.

Het gevaar van kunststoffen

De kracht van het materiaal is tegelijkertijd de valkuil. Het heeft een bijna eindeloze levensduur waardoor het zeer langzaam vergaat in de natuur. Bij dit afbraakproces komen kleine deeltjes in het ecosysteem waardoor we land en zeeën vervuilen. Die vervolgens in de voedselketen terechtkomt en zo grote schade veroorzaken voor planten, dieren en mensen. Een ander punt is dat aardolie in 2020 zijn maximum bereikt, waarin de vraag naar olie groter is dan de productie. Daarnaast is olie een fossiel brandstof die bij verbranding de opgeslagen Co2 weer vrijgeeft met alle milieuschade van dien. Het grote probleem met het recyclen van kunststoffen is dat fabrikanten bepaalde specifieke eigenschappen voor verschillende kunststof producten wensen. Er zijn dus duizenden verschillende samenstellingen in deze plastics, die allemaal vragen om een eigen recycle stroom. Het zou al zo veel schelen als we het aantel verschillende soorten kunstsof kunnen bepreken waardoor werkelijke recycling mogelijk wordt. Veel kunststoffen worden vooralsnog bij elkaar gemengd tot de bekende zwarte berm paaltjes of parkbanken. Maar dit is geen duurzame oplossing omdat ze uiteindelijk toch weer de verbrandingsoven in gaan.

Eigen gedrag

Een simpel voorbeeld van hoe je met je keuze als consument het verschil kan maken is de volgende. We kopen in ons leven vele aardappelschilmesjes die, naast dat ze spotgoedkoop zijn, binnen de kortste keren te bot zijn en dus in de vuilnisbak belanden. Mijn grootvader schilde altijd de aardappelen met een Molenmesje van Robert Herder uit Solingen. Carbonstaal met een houten handvat, die ongelofelijk scherp bleef door de jaren heen. Een klein stukje gereedschap met liefde en de hand gemaakt ,met een verhaal en een leven lang mee gaat voor twaalf euro. Misschien een gek voorbeeld maar het gaat om de gedachte erachter. Wat veel mensen niet weten is dat er In veel scrubs, tandpasta's en andere verzorgingsproducten plastic deeltjes zitten. Deze plastic deeltjes worden aan het product toegevoegd en vervullen een schuurfunctie om dode huidcellen te verwijderen. Scrubs, peelings, douchegels en zelfs sommige tandpasta’s bevatten plastic deeltjes. Kijk maar eens op de verpakking of er Polyethyleen (PE), Polypropyleen (PP) of Polyethyleen terephtalaat (PET) in zit, allemaal plastics! We kunnen we op alle vlakken keuzes maken die kleine steentje bijdragen aan het tegengaan van de verspilling van materialen en het behoud van het ecologisch evenwicht van de aarde. En denk nou niet dat je geen macht hebt om het verschil te maken. Ik herinner me nog goed hoe Joep van het Hek in z’n eentje een heel biermerk om zeep hielp.

Biokunststoffen het alternatief?

Omdat aardolie gebaseerde kunststoffen een factor 2 tot 3 goedkoper zijn dan biokunststoffen wordt de ontwikkeling hierin enorm geremd. De noodzaak is er eenvoudigweg niet. Het verschil tussen aardolie gebaseerde en biokunststoffen is helemaal niet zo groot. Alle kunststoffen zijn koolstof gebaseerd en daarbij maakt het niet uit wat de oorsprong is.

We zijn intussen in staat om plantenmassa, van bijvoorbeeld reststromen van landbouwgewassen of berm maaisel, zodanig te bewerken dat we hier biokunststoffen van kunnen maken. Ook is het nu al mogelijk om van rioolslib plastics te maken, hoe cool is dat. Het grote voordeel van deze kunststoffen is dat bij verbranding de eigen opgenomen Co2 weer vrij komt en zo het natuurlijk evenwicht blijft bestaan. Natuurlijk is het beter om verbranding te voorkomen en dat kan met de ontwikkeling van afbreekbare kunststoffen. Maar ook daar kleven grote nadelen aan. Biologisch afbreekbare kunststoffen breken alleen af in bepaalde omstandigheden onder specifieke temperatuur, vochtigheid en micro-organismen. Als dit niet op de juiste manier gaat kunnen ze zelfs slechter voor het milieu zijn dan de gebruikelijke kunststoffen. Doordat biologisch afbreekbare kunststoffen gestort worden en bacteriën tijdens het afbraakproces methaan produceren wat een nog sterker broeikasgas is dan Co2.

Remmende voorsprong

Een aantal jaren geleden waren biokunststoffen een hot topic in onderzoeken en wetenschappelijke studies. Veelbelovende artikelen verschenen en de toekomst zou er op korte termijn wel eens heel anders uit kunnen zien. Gemeente en provincie en overheid gaven miljoenen subsidie om toepassingsgebieden verder onderzoek. Als vormgever met een groen hart werd ik gegrepen door deze bioplastic golf en heb in een periode van drie jaar gewerkt aan Climop.

Meegroeibare schoolmeubelen vervaardigd van slechts twee materialen, aluminium en biokunststof van reststromen uit landbouw gewassen, die beiden in een gesloten keten te recyclen zijn. Een prachtig project waarin het pionieren naar de juiste kunststoffen me langs nationale en internationale wetenschappers en onderzoeker heeft geleid. Met als eindresultaat een schoolmeubel set die aan alle Nen normen voldoet, die de beste ergonomische zithouding aan scholieren bied, onderdeel is van het duurzame inkoopbeleid van gemeentes en die past in het duurzame scholenprogramma. Helaas is de werkelijkheid weerbarstig.

Climop wijkt in concept af van het huidige schoolmeubilair en bestaat daarnaast ook nog uit biokunststof, een materiaal waar niemand ervaring mee heeft en met een kostprijs die een derde hoger uitviel dan standaard, was de keuze voor scholen te moeilijk. Onbekend maakt onbemind. We hebben vooraf een enquête onder 100 scholen gehouden, waarbij meer als 80% positief reageerde op het concept. Maar in de praktijk draait het toch om geld en niet om duurzame principes.

Conclusie

Er zijn verschillende onderzoekers en wetenschappers elke dag keihard aan het werk om biokunststoffen een plek te geven of nieuwe toepassingsgebieden te ontdekken. De noodzaak is niet alleen milieu gedreven maar door het schaarser worden van aardolie. Maar we kunnen ook concluderen dat de huidige prijs van aardolie een remmende werking heeft. Zolang de vervuiler nog steeds niet alle milieuschade mee calculeert in de kostprijs van een product zullen duurzame alternatieven het moeilijk hebben. Pas als overheden producerende bedrijven de milieukosten in rekening gaan brengen zal daar de omslag plaats vinden. En aan de andere kant kunnen overheden duurzame initiatieven zoals Climop financieel aantrekkelijker maken voor scholen door de btw te verlagen naar 6% of deze zelfs volledig af te schaffen.

We zouden ook ons waardeoordeel over kunststof kunnen bijstellen en het meer waarderen als veelzijdig materiaal met een praktisch oneindige houdbaarheid. En als consument heb je de mogelijkheid om voor kwalitatieve producten van kunststof, van biokunststof of voor het hout en carbonstalen mesje te kiezen. Jou gedrag bepaald de markt.

Tel even het aantal plastic flesje en verpakkingen in je keukenkastje, bij je wasmachine, in het toilet en in de badkamer…

ik kwam op 48 stuks gemaakt om weg te gooien. Dus daarin heb ik ook nog wat te verbeteren zie ik.

Steven Krol

zinniger.nl duurzame interieurarchitectuur

climop.nl verstelbaar schoolmeubilair van biokunststof

Bronvermelding

http://wsvkunststoffen.nl/kunststoffen/introductie-mbt-kunststoffen/

http://www.polyplasticum.nl/historie-kunststof/

https://www.kidv.nl/5819/factcheck-plastic-recycling-in-nederland-deft.pdf

https://www.nemokennislink.nl/publicaties/een-einde-aan-olie

http://kritischemassa.nl/over-consumeren/116-tips/1869-koop-geen-tandpasta-of-scrubs-met-microplastics.html

https://www.robertherdermessen.nl/schilmessen-beukenhout-c-31.html#content