Fort Europa of bouwen aan hoop
Ik maak me zorgen om de ontwikkelingen in de wereld om mij heen, en met name over ons buurcontinent Africa in relatie tot Europa. Ik ben mij ervan bewust dat ik als individu daar weinig aan kan veranderen en dat ik slechts toeschouwer ben. Ik ben van bouwjaar ’67 en mijn eerste herinneringen waren de beelden van hongerige mensen en voedselprogramma’s. Nu 50 jaar later is dat probleem nog niet opgelost, sterker nog. Ze schieten nu met een lege maag hun kalashnikov op elkaar leeg. De machten en krachten zijn op wereldschaal zo groot dat ik daarbij in het niets verdwijn. Verschillende politieke en economische belangen zorgen voor een dynamiek die niet het belang van mensen voorop stellen.
"Meer kogels dan graankorrels"
Afrika
Is een tot op het bod verdeeld continent waar zwakke leiders, dictators en krijgsheren in een permanente strijd verwikkeld zijn om macht, gewin en religie. Dat dit een negatief effect heeft op de bevolking van 1,2 miljard mensen laat zich raden. Het is natuurlijk niet overal kommer en kwel maar deze schijnbare stabiliteit kan zomaar gaan wankelen door oorlogen in buurlanden.
Het noordelijk deel van het continent, de Arabische wereld, is verwikkeld in een interne strijd waarvan de tv beelden dagelijks de huiskamer binnenkomen. Wat met hoop op verandering begon als Arabische lente is verzand in een machtsstrijd tussen vele groeperingen waarvan niemand meer weet wie met wie vecht en welke visie er aan ten grondslag ligt. Vanuit het Westen en Oosten zijn diverse dictators voorzien van wapentuig, vanuit politieke steun of financieel gewin, waardoor het gebied nu meer wapens dan mensen kent en meer kogels dan graankorrels.
De Verlichting
In Europa ontstond in de 18e eeuw het verlichtingsdenken waarin filosofen, schrijvers en kunstenaars de gevestigde macht ter discussie stelden. De kerk en de regering bezaten de macht en hielden het volk onwetend en zo in toom. In de verlichting was de stelling dat de mens veel problemen zou kunnen oplossen door haar verstand te gebruiken. Alle mensen waren gelijk en vrij en mochten niet beoordelen worden op geslacht, afkomst of huidskleur. Dit lijken nu vanzelfsprekendheden maar vóór de Verlichting ging je kop eraf als je als je anders dacht of sprak. Wie de vrijheden in Europa wil begrijpen moet snappen dat de scheiding tussen kerk en staat en democratisch gekozen leiders een ongekende stabiliteit hebben gebracht. De rede, de logica en het debat zijn instrumenten geworden om goed samen te werken ook al zijn de verschillen nog zo groot. Afrika moet zijn verlichting nog doormaken waardoor de weg ook daar vrijgemaakt kan worden voor de rede en de scheiding van geloof en staat. Maar eerst moet iedereen het vechten moe zijn voordat daar een begin mee gemaakt kan worden. Net zoals we in Europa het vechten moe waren en een Europese Unie stichtten.
“Hoop is de onzekere verwachting dat een
bepaalde gewenste gebeurtenis zal plaatsvinden”
Het ontnemen van hoop
De dikke van Dalen zegt hierover: “hoop is de onzekere verwachting dat een bepaalde gewenste gebeurtenis zal plaatsvinden.” Dat biedt dus toekomstperspectief zou je verwachten. Betere tijden breken aan na een periode van beproevingen, de zon gaat schijnen het komt weer goed. Maar ontneem je mensen hoop dan zien ze geen toekomst en vechten ze zich dood voor een ideologie of gestoorde leider. Velen kiezen voor migratie naar betere oorden en met de snelheid van informatie is iedereen op de hoogte van de rijkdom die we in Europa hebben opgebouwd en de wegen er naartoe. Maar kun je mensen het kwalijk nemen dat ze naar Europa trekken op zoek naar werk, voedsel en een toekomst voor hun kinderen? Wat zou je zelf doen?
Wedijver naar grondstoffen
Het leegroven van het continent is al eeuwen aan de gang. De grond wordt door lokale krijgsheren of stamhoofden onder de kont van het volk verkocht. Het was vruchtbare grond die generaties lang in harmonie met de natuur bewerkt werd om een zelfvoorzienend leven te leiden. Nu vindt er mijnbouw plaats voor electronica en industrie door het delven van Platina, Uranium en Coltan. Om nog maar te zwijgen over het zwarte goud, bloeddiamanten en de goudkoorts. De rijke landen zijn in een razend tempo exotische en zeer zeldzame materialen uit de grond aan het halen in een onderlinge wedijver naar grondstoffen. Mijnbouw licenties en olie licenties worden tot op de dag van vandaag nog steeds geruild voor kraaltjes en spiegeltjes. Geen wonder dat de bevolking op zoek gaat een beter bestaan, het leven wordt gewoonweg onmogelijk.
Geen wezenlijke veranderingen
We kunnen niet langer achterover leunen en het zijn beloop laten. De weg naar Europa is door velen gevonden via land en zee. Velen verliezen onderweg het leven of zitten gevangen in een politiek niemandsland. De angst van de burger vindt zijn stem in een steeds groter wordend populisme en fort Europa krijgt langzaam vorm. Ik sluit zeker mijn ogen niet voor de problemen die deze grote migratie met zich meebrengt maar wat zou jij doen? Geen enkel mens verlaat vrijwillig zijn geboortegrond als er hoop is op een toekomst. Maar hoe creëren we hoop van binnenuit in deze landen om de migratiestroom te stoppen? We geven elk jaar wereldwijd 1,3 biljoen euro uit aan wapenhandel en 98 miljard euro aan ontwikkelingshulp. Gemiddeld geven de rijke landen 0,7 procent van hun bruto nationaal inkomen uit aan ontwikkelingshulp en tot op heden is het dweilen met de kraan open omdat corrupte leiders het wegsluizen naar Zwitserse bankrekeningen. Tot op heden zijn er geen wezenlijke veranderingen tot stand gebracht waardoor je kan concluderen dat het zo niet werkt.
Respect en besef van eenheid
Ik begrijp heel goed dat ik of wij niets wezenlijks kunnen veranderen op korte termijn. Maar ik wens dat het negatieve geluid in Europa langzaam ombuigt naar respect en een besef dat we allen één zijn. En zonder dat ik een religieuze achtergrond heb hecht ik veel waarde aan de uitspraak “heb uw naasten lief”. We hebben het geluk in één van de rijkste en welvarendste landen ter wereld te leven en dat betekent voor mij dat we een deel van die rijkdom mogen delen. Dat betekent echter niet dat de oplossing ligt in het welkom heten van eenieder. Maar laten we met de eerste wereldlanden een vorm vinden die op lange termijn een wezenlijke verandering teweeg brengt en daar een constructief antwoord op geeft. Het creëren van hoop is een eerste stap tot blijven.
“We kunnen toch beter bouwen aan hoop dan aan een hoger hek”
Maar hoe dan wel?
We moeten niet proberen Afrika te ontwikkelen, maar helpen de hindernissen die veranderingen in de weg staan te verwijderen. Het bouwen aan een stabiele toekomst begint met een vorm van democratie waarin het volk stabiele leiders mag kiezen die zich inzetten voor het land en de bevolking. Scheiding tussen kerk en staat, goed onderwijs en het opzetten van duurzame landbouw en veeteelt zou al enorm helpen. Niet dat we onze Westerse normen exporteren maar meer vanuit het delen van kennis. Het moet van binnenuit tot stand komen. En zeg nou eerlijk als we zoveel geld uitgeven om mensen uit Afrika te weren, dan kunnen we toch beter bouwen aan hoop dan aan een hoger hek?
In Nederland staan we wereldwijd op nummer 1 op het gebied van gewasveredeling. Is het niet mogelijk eetbare planten zodanig te veredelen zodat deze ook in droge gebieden kunnen groeien? Een recente studie laat zien dat een gebied van 300 x 300 km aan zonnepanelen in de Sahara genoeg capaciteit heeft om de rest van de wereld van duurzame energie te voorzien. In Marokko wordt gebouwd aan de grootste zonnecentrale ter wereld met een capaciteit van 580 MW welke genoeg stroom oplevert voor meer dan een miljoen mensen. Hierdoor wordt er en enorme economische impuls gegeven en snijdt het mes aan twee kanten. Ook onze klimaatdoelen zijn dan in één keer gehaald. Het laat gelijktijdig zien dat we over grenzen heen moeten kijken en deze wereld als geheel moeten beschouwen.
"Klimaat veranderingen treffen ons op den duur allemaal"
We hebben elkaar nodig op een wereldwijde schaal
Ontziltingsinstallaties aan de kust zijn in staat om zoet water naar droge gebieden te brengen wat landbouw mogelijk maakt. Visionair Peter Westerveld bedacht het op grote schaal inzetten van door bulldozers gegraven geulen op hoogtelijnen (contour-trenches) in hydrologische corridors. Volgens hem is het dé oplossing voor de verwoestijning van de aarde. Een andere theorie pakt het simpeler aan. Laat bij landbouw de jonge boompjes staan en boer om de boompjes heen. De schaduw van de bomen beschermen de gewassen tegen de zon. Door de toename van bomen ontstaat er verdamping dat voor een constante aanvoer van dauw en neerslag zorgt. Een neveneffect is dat intensieve akkerbouw in monocultuur niet meer mogelijk is, waardoor de grond vruchtbaar blijft en niet uitgeput raakt.
Dit artikel is maar een gedachtenspinsel maar ook één van hoop voor Europa, Afrika en natuurlijk de hele aardkloot. Ik hou van mensen als Peter Westerveld die dwars tegen alles in megaproblemen denken te kunnen oplossen. De documentaire “de man die de wereld wilde veranderen” is een echte aanrader.
De wereld heeft creatieve ruimdenkende geesten nodig die het voortouw nemen. Mensen die het groter geheel blijven zien en zich niet vanuit angst verschuilen achter een boek, grens of politiek monster als vertolker van de eigen onvrede. Juist in roerige tijden is compassie het begin van het bouwen aan hoop. We zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en er is plaats voor iedereen en hoop voor iedereen.
